دهه آخر رمضان
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله رب العالمين و الصلاة والسلام على أشرف الأنبياء و المرسلين و على آله و صحبه أجمعين .. و بعد: برادران عزيز .. اينک بر ما روزهاي بزرگ و اوقات پربرکتي سايه گذاشتني است.. روزهاي ده? آخر ماه مبارک رمضان.. آغاز پايان اين ماه بزرگ.. که نسبت به ديگر روزهاي اين ماه ويژگي‌هاي مخصوصي دارد.. بنده کوشش مي‌کنم برخي از آن ويژگي‌ها را بطور مختصر خدمت شما عرض بداردم: پيامبر صلي الله عليه وسلم در اين روزها آنقدر کوشش مي‌کردند که در ديگر روزها نمي‌کردند، عائشه رضي الله عنها مي‌فرمايد: «رسول‌الله صلي الله عليه وسلم در ده آخر (از رمضان) چنان کوشش مي‌کردند که در ديگر اوقات کوشش نمي‌کردند» روايت مسلم.

بعد از رمضان چه بايد كرد؟
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله المحمود بكل لسان، المعبود في كل زمان، الذي لا يخلو من علمه مكان، ولا يشغله شأن عن شأن، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، أوجب على عباده عبادته في كل وقت و آن، لا تنفعه الطاعة ولا يضره العصيان. وأشهد أن محمداً عبد الله و رسوله، أفضل من تعبد لربه ودان. صلى الله عليه وعلى آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان، وسلم تسليماً كثيراً. أما بعد: حلول ايام فرخند? عيد فطر سعيد را به شما دوستان عزيزان مبارک باد مي‌گويم، واز پروردگار عالميان آرزومندم كه هم? ما و شما را از اهل بهشت خود بگرداند. براد محترم.. و خواهر عزيزم.. ماه رمضان مبارک، يک موسم بزرگي بود از موسمهاي خير وبركت واجر وفضيلت، موسمي بود براي كوشش و زحمت در طاعت وعبادت، موسمي بود براي روزه، نماز، تراويح، تلاوت قرآن كريم، صدقه و خيرات و اعتکاف،، فرصتي بود براي توبه و رجوع به‌سوي الله متعال، فرصتي بود براي زياد نمودن سرماي? حسنات، فرصتي بود براي جاي گرفتن در جنت، و رهايي يافتن از دوزخ. ماه رمضان مبارک، ماه رحمت، ماه مغفرت، ماه آزادي از دوزخ، ماه مسابقت در كارهاي نيک، ماه بخشايش خداوندي بود.

آموزش تقوا در آموزشگاه رمضان
ماه مبارك رمضان بسان مدرسه وآموزشگاهي مي ماند كه درآن مضاميني تدريس مي¬شود، هرمضمون نمره¬ي دارد و در پايان ماه هم تقدير نامه ها توزيع مي¬گردد؛ مضمون هاي درسي آموزشگاه رمضان را مي¬توان اين طور برشمرد: درس اخلاق، فداكاري، ايثار، ‌تقوا و..... مهمترين درس رمضان درس تقوا است كه خواستم درين مقال ناچيز اشاراتي داشته باشم . خداوند جل جلاله در مورد اهميت تقوا و اين¬كه از اساسي ترين درس هاي رمضان است مي-فرمايد: { كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}?(البقرة183) روزه برشما فرض شد همانگونه كه برامت هاي پيش از شما فرض شده بود تا پرهيزگار ومتقي شويد. تقوا يكي ازمهم ترين اموز ديني است كه قرآن كريم درشماري از آيات كه به 258آيه مي رسد به آن پرداخته است، و اين بيانگر اهميت تقوا است؛

اي بنده غافل! رمضان آمد
اي كسي كه با پروردگارت مخالفت كرده¬¬ي! و در مقابل مولايت دچار خطاكاري شدي. اي كسي كه دوري¬ات از پروردگارت طولاني شده و از حدود بندگي او تعالي تجاوز كرده¬ي! اي بنده! اي مسكين! در حالت دوري از الله متعال به چه چيزي دست يافته¬ي! اي برادر و خواهرم: رمضان آمد تا نسيم ايمان به سويت بوزد، رحمت رحمان بر قلبت سرازير شود. پس به سوي الله بشتاب! { ففروا الي الله}. اي بنده الله! بدان كه دروازه توبه باز شده و اجازه دخول به آن صادر گرديده است، لذا به طرف خدايت برگرد تا از تو خوشنود گردد و ترا بيامرزد. بيا به سوي الهت، تا بدي هايت را به نيكي ها تبديل كند، و ترا از جمله دوستانش محسوب نمايد.{ ان الله يحب التوابين}. به سوي الله متعال بازگرد، آن ذاتي كه رحمتش همه چيز را شامل شده و فرموده كه رحمت من بر غضبم سبقت نموده است. اي بنده گنهكار! آيا اين آيه را شنيده¬ي: { قل يا عبادي الذين اسرفوا علي انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله} زمر53 بگو به بنده هايم كه اسراف كرده اند، از رحمت خداوند متعال نا اميد نشويد. بيا به سوي پروردگارت كه او از مادر و پدرت مهربان تر است، او مهربان ترين مهربان هاست، اوست كه مي گويد: { وإني لغفار لمن تاب و آمن وعمل صالحاً ثم اهتدي} طه 82 من كسي را كه توبه كند و به ايمان و عمل صالح پايبند باشد و راه هدايت را بپيمايد مي بخشم. بيا به سوي خداوندي كه بر بندگانش لطف دارد و ترا با نعمت هاي هميشگي¬اش برتري داد. ترا توصيه مي كنم كه از گذشته ات پشيمان شوي و تصميم بگيري كه كه دوباره به طرف گناهانت بر نگردي! اي توبه كننده! اشك چشمانت كجاست؟ خشوع و فروتني¬ات چه شده؟ كجاست اعتراف در مقابل مولايت؟ نوشته: سلطان العمري

توصيه هاي رمضاني
نوشته: محمد رمضان ترجمه: عبدالخالق احسان رمضان مثل ماه هاي ديگر سال نيست؛ بلکه نسيم خدايي و جرعه ايماني است، کسي که رمضان را دريافت و آمرزيده نشد، زيان کرده و خوار شده است؛ به اين خاطر بود که صحابه رضي الله عنهم اين دعا را زياد تکرار مي کردند: پروردگارا ما را به رمضان برسان. برادر گرامي! برخي توصيه هاي رمضاني را براي تو، خانواده ات و هرکسي که مسؤوليت آن به عهده توست؛ پيشکش مي کنم؛ به ذهنت بسپار که اين ها کم اند و از تلاش بيشتر خود را محروم نساز. 1)    مشغوليت زندگي را کم نما و اگر چاره نداشتي، تمام امور ضروري را در اول رمضان انجام بده و برخي امور غير ضروري و غير عاجل را به بعد از رمضان واگذار کن. 2)    از مظاهر راحت طلبي و خوشگذراني و از خواب زياد که فضايي عبادت رمضاني را فاسد مي کند، دوري گزين! لذا کانال هاي ... و ....و .... را نگاه نکن و روزنامه و مجله ها را زياد مخوان. 3)

ده وصيت براي بعد از رمضان

نوشته: د. حسين حسين شحاتة ترجمه: عبدالخالق احسان زندگي مسلمان در ماه رمضان به سبب چارج هاي ايماني، در روحانيت هاي عالي سپري مي شود، چارج هاي ايماني که به اخلاق،‌ سلوک و افعال مسلمان تأثير مي گذارد. از جمله حاصلات اين ماه مبارک، صيقل يافتن دلها و پاک شدن آن از گناهان، تزکيه و تهذيب نفس، استقامت و ضبط نفس مي باشد. مسلمان احساس مي کند که بر مقام هاي بلندي ارتقا يافته و به الله متعال نزديک شده است؛‌ لذا آرزو مي کند کاشکي همه سال رمضان مي بود و اين دعا تکرار مي کند:‌ ( پروردگارا! رمضان را سال هاي زيادي نصيب ما کن) مردم مي پرسند بعد از رمضان چه کار کنيم که اين حال و هواي رمضاني باقي بماند؛‌ از باب تذکر برخي وصيت هاي را براي روزه داران پيشکش مي کنم که بعد از رمضان بکار برند؛ چون تذکر به مؤمنان نفعي مي رساند. وصيت اول: پايبندي به روزه روز دوشنبه و پنجشنبه هر هفته و 13 و 14 و 15 هر ماه تا که احساس روحانيات رمضان استمرار يابد. از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت شده که فرمودند: (ثَلاَثٌمِنْكُلِّشَهْرٍوَرَمَضَانُإِلَىرَمَضَانَفَهَذَاصِيَامُالدَّهْرِكُلِّهِ) [صحيحمسلم 3/ 167] روزه سه روز از هر ماه و روزه ماه رمضان به منزله روز هميشگي مي باشد.

رمضان فرصتي براي دگرگوني

بر دروازه هاي رمضان: رمضان با روشنايي، طراوت، خوبي ها و پاكيزگي هايش در شُرف آمدن است، مي آيد تا انسان ها را بر محور قوت تصميم گيري و دگرگوني در برابر سختي ها و پيروزي در مقابل مشكلات زندگي تربيه كند. پيامبر صلي الله عليه وسلم قدوم و تشريف آوري رمضان را به اصحابش تبريك گفته و آنان را بشارت مي داد، و براي شان مي فرمود: «رمضان ماه مبارك نزد شما آمد كه خداوند روزه آن را فرض گردانيده، درين ماه دروازه هاي بهشت باز مي شود، دروازه هاي دوزخ بسته شده و شيطان ها به زنجيز كشيده مي شوند. درين ماه شبي است كه از هزار ماه برتر است، كسي كه از بركات اين ماه محروم شود درحقيقت از همه فضايل محروم مانده است». مسند احمد.

حوادث تاريخي که در ماه رمضان بوقوع پيوست

تهيه كننده: عبدالخالق احسان امروزه ما در جامعه خود پيرامون شعار ماه مبارك رمضان دچار انحراف شده‌ايم و فكر مي‌كنيم كه رمضان ماه استراحت و خواب است، و ماهي است كه ما درآن بعد از يازده ماه كار و تلاش به استراحت پرداخته و لحظاتي بيآراميم. اما اگر به واقعيت مسأله بنگريم و به حوادث تاريخي در ماه رمضان اندكي تأمل كنيم درميابيم كه شعار رمضان تلاش و پيكار و ايجاد تغييرات بنيادين در جامعه مي‌باشد كه بايد در اين ماه نياراميم، بلكه شبانه روزي تلاش نمائيم تا درين جامعه‌ي فلاكت بار خود راه حل مناسبي را طرح نموده و به فكر ايجاد تغيير برآييم. زيرا تا ما خود را تغيير ندهيم هرگز تغييري در زنده‌گي ما رونما نخواهد شد. خداوند كريم مي‌فرمايد: (إن الله لا يغير ما بقوم حتي يغيروا ما بأنفسهم) (خداوند امور هيچ قوم و گروهي را تغيير نمي‌دهد تا اين‌كه در نفس‌هاي خويش تغييري به وجود آورند). درين مقال ناچيز برآن شدم تا بعضي از حوادث تاريخي در تاريخ درخشان اسلام و در ماه مبارك رمضان را يادآور شوم تا به يقين بدانيم كه رمضان ماه مبارزه و فتوحات و پيكار است، نه ماه خواب و استراحت آن‌طور كه اكثر مردم مي‌پندارند. اينك به ذكر اين حوادث سرنوشت ‌ساز مي‌پردازيم: 1. غزوه سرنوشت ساز بدر: كه درسال دوم هجري درهفده‌هم رمضان به وقوع پيوست كه درين غزوه مسلمانان باوجود تعداد كم و تجهيزات ناچيز توانستند عليه‌ي مشركين تجاوزگر كه ازحيث نيروي انساني و تجهيزات جنگي سه برابر مسلمانان بودند، شجاعانه پيروز شوند. 2. رمضان سال سوم هجري آماده‌گي پيامبر صلى الله عليه وسلم و اصحاب جليل القدرشان رضي الله عنه به غزوه احد. 3. رمضان سال پنجم هجري آماده‌گي به غزوه‌ي احزاب و حفرخندق بنابه پيشنهاد حضرت سلمان فارسي رضي الله عنه 4. در رمضان سال ششم هجري سريه‌ي غالب بن عبدالله عليه گروهي از كفار كينه توز به وقوع پيوست.

فضايل رمضان
ما در حال تنفس نسيم عطر آگين رمضان مبارك هستيم كه به تشريف آوري آن احساس سعادت مي كنيم؛ چون در رمضان نسيم الهي مي وزد و اين ماه رحمت و مغفرت و رهايي از آتش است. درين ماه درس هاي مهمي وجود دارد و در واقع رمضان مدرسه آموختن و آموختاندن محسوب مي گردد و جايگاه تربيتي به مفهوم عام آن مي باشد كه مسلمان در آن بسا عبادات را عملي نموده و به اخلاق عالي و متيني آراسته مي گردد و از اخلاق پست و مذموم پاك مي شود و اراده انسان مسلمان از هر قيد و تسلطي رها شده و همتش بلند و رفتارش مهذب مي گردد. خداوند مي فرمايد: {‏ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ‏} بقره 183 ‏‏اي كساني كه ايمان آوردهايد ! بر شما روزه واجب شده است ، همان گونه كه بر كساني كه پيش از شما بودهاند واجب بوده است ، تا باشد كه پرهيزگار شويد .‏ چون تقواي الله متعال و مراقب دانستن او در پنهاني و آشكارا از بزرگترين حكمت ها و مقاصد ماه مبارك رمضان مي باشد. فضايل رمضان: حكمت خداوندي بر اين است كه بين مخلوقات خويش از حيث زمان و مكان برتري مي دهد، بعضي جاها را فضيلت بيشتري داده و بعضي زمانه را نيز برتري بخشيده است؛ در زمان ها ، ماه مبارك رمضان را برساير ماه هاي سال فضيلت داده و آن را به فضايل و مزاياي ويژه ي اختصاص داده است. •    رمضان ماه نزول قرآن: { شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ} بقره 185) ( آن چند روز معيّن و اندك ) ماه رمضان است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده است ( و آغاز به نزول نموده است ودر مدّت 23 سال تدريجاً به دست مردم رسيده است ) تا مردم را راهنمائي كند و نشانهها و آيات روشني از ارشاد ( به حق و حقيقت ) باشد و ( ميان حق و باطل در همه ادوار ) جدائي افكند. •    رمضان ماهِ است كه خداوند روزه آن را فرض گردانيده {‏ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ‏} بقره 183) { فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ } بقره 185) پس هر كه از شما ( فرا رسيدن ) اين ماه را دريابد ، ( چه خودش هلال را رؤيت كند و چه با ديدن ديگران فرا رسيدن رمضان ثابت شود ) بايد كه آن را روزه بدارد . •    رمضان ماه توبه، آمرزش گناهان و معاصي: رسول خدا صلي الله عليه وسلم مي فرمايد: (نماز هاي پنجگانه، جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان كفاره گناهان هستند؛ اگر از گناهان كبيره اجتناب صورت گيرد) مسلم. و نيز ميفرمايند( كسي كه رمضان را از روي ايمان داري و طلب ثواب روزه گيرد، گناهان گذشته اش بخشيده مي شود). •    رمضان ماه نجات از آتش دوزخ: رسول خدا فرمود: ( در رمضان فرشته ي ندا مي كند كه اي كسي كه خواستار خوبي هستي رو بياور و اي كسي كه خواستار بدي هستي كوتاه بيا و خداوند در هر شب رمضان تعدادي را از دوزخ نجات مي دهد)

نامهای قرآن کریم

قرآن کریم سه نام مشهور دارد: القرآن، الكتاب، والفرقان که دو نام اول مشهورتر از سومی هستند. بعضی از علمای اسلام بیش از نود نام برای قرآن ذکر فرموده اند. لکن ما در این مبحث تنها  به سخن در باره ی سه نامی که قرآن به آنها شهرت پیدا کرده است، اکتفا می کنیم:

اول: قرآن

این نام در چهل و سه جای قرآن امده است، مثلاً الله می فرماید { وإنك لتلقى القرآن من لدن حكيم عليم } (النمل:6) ودر جایی دیگر فرموده: { إن هذا القرآن يهدي للتي هي أقوم } (الإسراء:9) یا در جایی دیگر فرموده است: { إن الذي فرض عليك القرآن لرادُّك إلى معاد } (القصص:85)

لفظ قرآن در عربی هم با همزه (یعنی قرءان) و هم بدون همزه (یعنی  قُران ) خواند می شود،  که اگر آن را با همزه بخوانیم از فعل(قرأ) خواهد بود، مثلا می گویید: قرأ يقرأ قراءة وقرآنا ، پس این فعل معنای قرائت و خواندن می دهد. در جایی دیگر الله تعالی می فرماید: { إن علينا جمعه وقرآنه* فإذا قرأناه فاتبع قرآنه } (القيامة: 17-18) معنای آیه اینست که ای محمد (صلی الله علیه وسلم) جمع آوری قرآن  و خواندن آن برای تو، کار ماست.

لفظ قرآن با همزه برای کتاب خجسته ی خداوند  به کار رفته ،که این استعمال از همه رایج تر است. از جمله فرموده او تعالی است که: { إن هذا القرآن يهدي للتي هي أقوم } (الإسراء: 9) .

امّا لفظ قران(بدون همزه) یا برای تسهیل در ادای همان کلمه ی دارای همزه است که طبق لهجه ی قریش، اینگونه خوانده شده، یا مأخوذ از فعل (قرَن) می باشد، که به معنای مقارن بودن و مطابق بودن است و به دلیل کنار هم قرار گرفتن سوره ها و آیات و حروف قُران نامیده شده است.

دوّم: الکتاب

این اسم نیز در در سیصد و نوزده جا در سیاق های مختلف آمده است، مانند:  { الحمد لله الذي أنزل على عبده الكتاب } (الكهف:1) و { وهذا كتاب أنزلناه مبارك } (الأنعام: 92) یا  :{ ذلك الكتاب لا ريب فيه } (البقرة:2)

لفظ کتاب از فعل کتب مشتق گردیده، عرب می گوید: كتب يكتب كتاباً وكتابة ، که معنای  لغوی اصلی این فعل "کتب" جمع کردن است، مثلاً : كَتَبَ الكتيبة یعنی جَمَعَها( کتیبه را کتابت کرد، یعنی آن را گردآوری و جمع نمود) و قرآن کریم به این دلیل کتاب نامیده شده است که در بین دو جلد خود، سوره ها و آیات، و در لابلای احکام و معانی (نورانی ) خود تمام خوبی ها و نیکویی ها را جمع نموده است.

شیخ عبدالله درّاز –رحمه الله-  حکمت الهی را در این نوع نامگذاری ذکر کرده و می گوید:

" در نامگذاری قرآن با این نام این حکمت که با زبان مردم تلاوت می شود وجود دارد، همچنین  قرآن به این دلیل کتاب نامیده شده ، که با قلم و خط مردم تدوین و مرتب گردید، بنابراین هردو تسمیه به جا ودرست هستند، و این  تسمیه با معنای واقع برآن کاملا مطابقت دارد، و در آن، اشاره به این است که باید به حفظ قرآن در دو جا  توجه کرد که یکی از ان دو جا صدور (سینه ها) و دیگری سطور (کتابت) است.

بنابراین حفظ هیچ حافظی اعتبار ندارد، مگر آنوقت که مطابق رسم الخطی باشد که امت برآن اجماع دارد، و نوشته ی هیچ کاتب قرآن (یا چاپی) اعتبار ندارد، مگر اینکه موافق آن حفظی باشد که در نزد حفاظ مورد اطمینان امّت وجود دارد."

پس با اهمیت به این دو امر ( توجه به صدر و سطر) – قرآن همچنان در قلعه ای مستحکم و استوار باقی مانده است، و این فرموده الهی تحقق یافته است که : { إنا نحن نزلنا الذكر وإنا له لحافظون }

(الحجر: 9) . 

سوم: فرقان

نام سوم از نامهای مشهور سه گانه ی قرآن است؛ کلمه ی فرقان در اصل مصدر است که به عنوان اسم علم(اسم خاصّ) برای قرآن استعمال گردیده است.

این نام نیز در قرآن در شش جای آمده ، در دو جا ی زیر به عنوان اسم خاصی برای قرآن آمده : 

{ نزّل عليك الكتاب بالحق مصدقاً لما بين يديه وأنزل التوراة والإنجيل * من قبل هدى للناس وأنزل الفرقان } (آل عمران:4)

{ تبارك الذي نزل الفرقان على عبده ليكون للعالمين نذيرا } (الفرقان:1)

سوره ای از سوره های قرآن نیز فرقان نامیده شده است. این اسم در چهار جای دیگر با استعمال های گوناگون دیگری به کار رفته است.

این اسم مشتق از فعل"فَرَقَ" به معنای فرق نهادن و جدا کردن است ، از اینجا هم وجه تسمیه ی قرآن آشکار می شود، چرا که قرآن فارق و جدا کننده بین حق و باطل، و بین مسیرهدایت و ایمان از مسیر گمراهی و کفر  است.

لذا، این نامهای سه گانه دارای سه معنا می باشند:

قرائت(خواندن)، جمع کردن، جدا کردن

در مورد نامهایی که شهرت کمتری دارند نیز انشاءالله در جایی دیگر سخن گفته خواهد شد.

 والله الموفِّق لكل خير .

IslamQT.Com

سایت جامع تفاسیر اهل سنت وجماعت